Trong 8 tháng đầu năm 2025, ngành nông, lâm, thủy sản Việt Nam ghi nhận tăng trưởng xuất khẩu tích cực với kim ngạch đạt 45,37 tỷ USD, tăng 12% so với cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, bên cạnh những vấn đề nội tại kéo dài như sản xuất manh mún, chuỗi liên kết yếu, năng lực chế biến còn hạn chế, ngành cũng đang đối mặt với nhiều thách thức mới đến từ các rào cản thương mại và quy định kỹ thuật khắt khe của thị trường quốc tế.
Tăng trưởng tích cực ở nhiều nhóm hàng chủ lực
Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, riêng tháng 8/2025, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 5,71 tỷ USD. Trong đó:
- Cà phê tiếp tục bứt phá mạnh mẽ: đạt 95 nghìn tấn trong tháng 8, trị giá 429,1 triệu USD. Lũy kế 8 tháng, xuất khẩu cà phê đạt 1,2 triệu tấn, trị giá 6,42 tỷ USD, tăng 8,7% về lượng và 59,1% về giá trị.
- Thủy sản đạt 950 triệu USD trong tháng 8, nâng tổng giá trị 8 tháng lên 7,03 tỷ USD, tăng 11,5%.
- Gỗ và sản phẩm gỗ đạt 1,45 tỷ USD trong tháng 8, nâng tổng kim ngạch 8 tháng lên 11,1 tỷ USD, tăng 6,3%.
Tuy nhiên, một số mặt hàng như gạo và rau quả dù có sản lượng tăng, nhưng lại suy giảm về giá trị xuất khẩu, phản ánh khó khăn về giá cả và cạnh tranh quốc tế.
Xuất khẩu mở rộng thị trường, nhưng áp lực tuân thủ gia tăng
Về thị trường, châu Á tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn nhất với 43,1%, theo sau là châu Mỹ (23,2%) và châu Âu (14,6%). Đáng chú ý:
- Châu Âu tăng trưởng xuất khẩu mạnh nhất: +38,7%
- Châu Phi: tăng gấp đôi so với cùng kỳ
- Châu Mỹ: tăng 10,6%
Ba thị trường lớn nhất theo quốc gia là Hoa Kỳ (20,9%), Trung Quốc (19%), và Nhật Bản (7,1%).
Tuy nhiên, đi kèm với mở rộng thị trường là áp lực ngày càng lớn từ các rào cản kỹ thuật và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Nhiều nước gia tăng yêu cầu truy xuất nguồn gốc, bảo vệ môi trường, phúc lợi động vật và chính sách thương mại đối ứng, đặc biệt là Mỹ và EU.
Thách Thức Mới: Quy định từ Mỹ đe dọa xuất khẩu thủy sản
Một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là việc Hoa Kỳ áp dụng Đạo luật Bảo vệ động vật có vú ở biển (MMPA) đối với toàn bộ sản phẩm thủy sản nhập khẩu. Theo đó, từ 1/1/2026, các sản phẩm không đạt tiêu chuẩn tương đương Mỹ sẽ bị cấm nhập khẩu.
Ngày 26/8/2025, Cơ quan Khí quyển và Đại dương Mỹ (NOAA) đã gửi thông báo chính thức cho Việt Nam. Trong đó:
- Chỉ công nhận tương đương một phần đối với sản phẩm thủy sản Việt Nam.
- 12 nghề cá của Việt Nam bị từ chối công nhận tương đương, bao gồm các nghề khai thác cá song, ghẹ, cá mực, cá hồng, cá bơn, cá sole, cá đáy hỗn hợp, cá đối...
Những lý do chính dẫn đến từ chối gồm:
- Sự hiện diện của loài thú biển trong vùng khai thác
- Ngư cụ có nguy cơ tương tác cao với thú biển
- Thiếu cơ chế giám sát, báo cáo và biện pháp giảm thiểu đánh bắt ngoài ý muốn
“12 nghề cá bị liệt kê không tương đương đều là những sản phẩm chủ lực. Nếu không có giải pháp kịp thời, xuất khẩu sang Mỹ sẽ chịu ảnh hưởng rất lớn.”
— Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội VASEP
Giá trị xuất khẩu từ 12 nghề cá này hiện chiếm 24% xuất khẩu thủy sản vào Mỹ, tương đương 511 triệu USD, trong đó cá ngừ chiếm đến 387 triệu USD.
Hành động khẩn trương để giữ thị phần quốc tế
Trước áp lực lớn từ thị trường Mỹ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai 12 nhóm nhiệm vụ trọng tâm nhằm:
- Cải thiện hệ thống quản lý nghề cá
- Tăng cường giám sát và minh bạch hóa dữ liệu khai thác
- Đảm bảo tiêu chuẩn bảo vệ sinh thái biển và truy xuất nguồn gốc
Ngoài Mỹ, EU và Nhật Bản cũng đang siết chặt các quy định liên quan đến an toàn thực phẩm, môi trường và xuất xứ hàng hóa, đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải thích ứng nhanh và đầu tư vào công nghệ, chế biến sâu, truy xuất minh bạch.
Kiên định mục tiêu – Linh hoạt trong triển khai
Trước bối cảnh đầy biến động của thị trường quốc tế, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định:
“Nông nghiệp Việt Nam phải kiên định mục tiêu tăng trưởng, linh hoạt trong giải pháp và sáng tạo trong cách tiếp cận, với sự phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương, địa phương, doanh nghiệp và nông dân.”
Với nền tảng tăng trưởng ấn tượng trong 8 tháng đầu năm, Việt Nam vẫn hướng tới mục tiêu đạt 65–70 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản trong năm 2025. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, ngành cần vượt qua các rào cản kỹ thuật, chủ động nâng cao năng lực sản xuất – chế biến – quản lý, và nhanh chóng điều chỉnh để đáp ứng tiêu chuẩn toàn cầu.